TÜRK DÜNYASI MASALLARINDA SU KÜLTÜ - Yrd. Doç. Dr. Kadriye TÜRKAN

Yer-su’nun bir parçası olan ‘su’ ve onun etrafında oluşan “su kültü” pek çok kültürde olduğu gibi, Türklerin tabiat kültleri içerisinde de ‘yer’ ile birlikte ilk sırada yer alır: “Türk yaratılış mitinde kozmos, sudan türemiştir, başka bir deyişle yaratılışın başlangıç nüvesi sudur. Bütün canlılar da sudan yaratılmıştır.

Suyun kutsal olarak algılanmasının arka planında makro ve mikro-kozmosun su ile başlayıp, yine su ile sona ermesi yatmaktadır. Bu doğrultuda su iyesi denilen su ruhları, suların hem sahibi hem de hâkimidirler. Su iyesi, Türk halklarının anlatılarında “Su Issı, Su Eezi, Su Anası, Uhun Ecen, Subaba, U İçite, Ukulaan Toyon vb.” çeşitli adlarla bilinir. Su iyeleri, mitolojik tasavvurda genellikle insan ya da balık şeklinde düşünülen varlıklardır.

Su kültü, Şamanizme de hemen bütün yönleri ile dâhil olmuştur. Şamanistler doğadaki her şey gibi suyun (çay, ırmak, deniz) da bir ruhu olduğuna inanırlar. Bu da beraberinde suyu kirletmek, pislik atmak, tükürmek gibi eylemlerin halk arasında yasaklanmasını ve yasağı ihlal edenlerin su iyeleri tarafında cezalandırılacağı inancını doğurur.

Su, bazı topluluklarda başta Şamanlar olmak üzere avcı ve balıkçıların koruyucu ruhudur. Aday Şaman, eğitimini tamamladıktan sonra düzenlenen törenle ant içer ve su ile yıkanarak, arınma işlemini gerçekleştirir. Şamanların yılda ya da ayda bir kez su ile yıkanarak arınma işlemini tekrarlamaları şarttır. Sadece Yakutlarda görülen, diğer Türk boylarında tesadüf edilmeyen bir diğer uygulama da kamlık merasimi sonunda Şamanın “mistik yıkanması”dır.

.