Makaleler 2
Nenet Şaman Kostümü
Nenets şamanlarının karmaşık bir ritüel kıyafeti yoktu, bu nedenle onun dikimi sırasında gerçekleştirilen ritüellere dair de veri bulunmamaktadır. E. D. Prokofyeva ve L. V. Khomich, nenets kıyafetinin, Altay, Yakut ve diğer şamanların kıyafetleriyle karşılaştırıldığında daha sade olduğunu belirtmişlerdir
Yeni başlayan bir şaman için kıyafet yapımı, deneyimli bir şamanın rehberliğinde, yeni başlayan şamanın koruyucu ruhlarıyla iletişim kurarak gerçekleştirilirdi. Bu ritüel sırasında genç şaman, önce atalarının ruhuna hitap ederdi. Başlangıçta şaman ve onun rehberi, ritüel giysi ve davul yapımıyla ilgili ayrıntılı talimatları bu ruhlardan alırlardı.
Şaman kıyafeti (samdorts pany veya penzreta pany 'kamlanma için kıyafet'), kült hizmetkarının temel aletlerinden biridir. Şaman kıyafetinin sembolizminin ana fikri, kötü ruhlardan korunmaktır; kamlanma sırasında şamanın ruhu, yardımcı ruhların yardımıyla evrenin üst veya alt alanlarına yolculuk eder. Bu sembolizm, şamanın kamlanma sırasında sığınak olarak kullandığı ruhların kategorileri hakkında da bilgi vermektedir.
Kıyafet yapımı, şamanın eşleri, kızları ve kız kardeşleri gibi kadınların kolektif bir çalışmasıydı. Kıyafet, bir erkek ren geyiğinin derisinden dikilirdi. Şamanın ritüel giysisi, Nenetslerin gündelik kıyafetinden kesim olarak farklılık göstermezdi. Kadınlar şaman kıyafetini dikip bitirdikten sonra, kıyafet bir arınma ritüeline tabi tutulurdu. Bu ritüelden sonra, yalnızca şamanın kıyafete dokunmasına izin verilirdi (bu yasak öncelikle kadınlar için geçerliydi). Şamanın ritüel giysisi penzreta pany, dış tarafı zayıf ren geyiği derisinden yapılmış, omuzlarında, etek ucunda ve dikiş yerlerinde mutlaka kırmızı yün şeritlerle süslenmiştir. Kıyafetin gerekli bir parçası, yardımcı ruhları temsil eden bakır yuvarlak madalyonlardı. Sırtında ise demir, bronz borular ve pirinç süsler asılıydı.
Her şamanın kıyafeti bireysel özelliklere sahipti. Farklı şamanların ritüel giysileri kesim olarak benzerdi, ancak sayıları ve işlevleri farklı olan süslemelerle ayrılırlardı. Örneğin, şamanın göğsündeki merkezi süs, bir kuş ruhunu, sambdort şamanınınki bir "şeytan" ruhunu ve yañyan şamanınınki ise bir ren geyiği veya başka bir hayvan ruhunu tasvir ederdi. Bu işaretlerden, şamanın derecesi veya rütbesi anlaşılabilirdi.
Penzreta pany kıyafetinin bir parçası olan özel bir kemer (ni'inya tangab'ta'ma), birkaç parça süet ve vahşi ren geyiği derisinden yapılırdı. Bu kemere, hayvan ve kuş ruhlarının küçük heykelcikleri, büyük yırtıcı kuşların pençeleri, küçük hayvanların derileri, ayı tırnakları ve dişleri, kurutulmuş kuş başları ve sazan başları ile çanlar eklenirdi. Şamanın kemerinde, her Nenets gibi, sıradan bıçaklar da bulunmaktaydı. Ancak şaman bıçakları kutsal kabul edilirdi ve normal işlevlerinin yanı sıra tılsım ve koruma olarak kullanılırdı. Şamanın ayakkabısı (nyaro mdvavy piva 'arınmış ayakkabı') da sıradan bir şekilde dikilirdi, fakat kıyafet gibi aynı arınma ritüeline tabi tutulurdu.
Şamanların ritüel giysi setine özel bir başlık (penzreta mätä sava) dahildi. En yaygın türü, geniş bir kumaş banttan oluşuyordu. Bantın alt kenarına kısa bir püskül eklenmişti. Ayrıca, bant üzerine iki ince kırmızı kumaş şerit dikilmişti; bunlar tepe noktasında çaprazlanıyordu: biri alın bölgesinden enseye, diğeri sağ şakaktan sol şakaka geçiyordu. Arkada, ense kısmından, örülmüş saçlar sarkıyordu; sayılarının, şamanın ne kadar güce sahip olduğunu belirttiği düşünülüyordu. Şamanın ikinci başlık türü ise, üzerine ren geyiği boynuzlarının tasvirinin yerleştirildiği metal bir halkaydı (bu, orman Nenetsleri için tipiktir).
Ritüel giysi seti hazır olduğunda, şaman mutlaka kamlanma yapardı; bazen büyük kurbanlar olmadan. Neredeyse tüm şamanik nesneler, şamanın kutsanması sırasında "canlandırılır" (arınma ve kutsama) ve periyodik olarak arınmaya tabi tutulurdu, böylece sihirli güçlerini kaybetmezlerdi.
Nenets şaman kıyafeti görece alçakgönüllü olmasına rağmen, içinde karmaşık bir sembolik-büyüsel kompleksi barındırır; bu, arkaik bilince özgü imgelerle, yalnızca insan (hasovo) ve evrenin (ya'tir) içindeki yasaların ve yapısal ilişkilerin bütünlüğü hakkında anlayışları yansıtır, aynı zamanda bu anlayışların uzun tarihi bir süreçteki gelişimlerinin izlerini taşır.
Nenets şaman kıyafeti, evrenin sıkı bir şekilde dikey bir modelidir; bu, Dünya eksenini (ya'tir yer") simgeler. Şamanın meditasyon rolü - insanların dünyası ile tanrıların dünyası arasında bir aracı - onun kıyafetinde şu şekilde ifade edilmiştir. Dünya ekseninin üç bölümü, kıyafetin üç unsuru ile temsil edilir: Üst dünya (nu'nyanğı) - başlık, Orta dünya (er'nyanğı) - kıyafet ve Alt dünya [ngylad'nyanğı) - ayakkabı. İki uç unsuru, Orta dünya - insanlar dünyası ile zıtlık oluşturur.
Her bir detayı açıklamaya çalışacağım. Şamanın başlığı, onun gökle, tanrıların dünyasıyla (nu'hasovo) bağlantısını simgeler; bu, evrenin yaratıcıları ve insanlığın iyilikseverleridir. Başın etrafındaki halka, zamanın, döngüsel kozmik döngülerin tekrarı gibi bir imgisidir. Çember, güneşin, evrenin küresinin sembolüdür - mikro ve makrokozmos arasındaki bağı simgeler, evrenin eksenini, evrenin merkezini, bereket fikrini somutlaştırır. Tepede çaprazlanan kumaş şeritler, gökyüzünü, gökyüzünü, göksel örtüyü (nu'nyara, nu'ya, nu'hoba) temsil eder. Gözlere düşen püskül, ritüel körlüğü simgeler, yani ruhlar dünyasında her şeyin tersine görme yetisini. İnsanlar dünyası ile ruhların mekânı arasında en önemli bağ, şamanın başlığından sarkan süslemedir. Amacı, insanlar ve ruhlar arasındaki ortamı huzur içinde tutmaktır (tadebço). Şamanın gökyüzü ile bağı (num), ilahi olanla, doğanın yasası ile yakınlık olarak algılanıyordu.
Şamanın kıyafeti, canlı doğanın bir parçası olarak, onun kültürel faaliyetleri için büyük öneme sahipti. Doğanın imgeleri, geleneksel kültürün tematik merkezinde, insanın çevreyle olan ilişkisini yansıtır; bu, doğayla karşı karşıya gelmek, onunla savaşmak, onu fethetmek veya dönüştürmek değil, insanın kendisini evrenin, kozmik düzenin bir parçası olarak bilincinde var olmasıdır; varlığını yalnızca doğayla uyum içinde algılamasıdır.
Bu bağlamda, şamanın ritüel giysisinin, bir tür enerji iletimi işlevi gördüğü ve insanların ruhlar ile olan ilişkilerinde bir aracı olduğu sonucuna varmak mümkündür.
